Türkiye’deki yatırım teşvik sistemi

Ekonomideki destekler, ülkedeki yatırımların artmasına, gelir seviyesinin yükselmesine ve istihdamın genişlemesine vesile oluyor.

Ekonomist Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, ensonhaber’e Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin teşvik uygulamalarını anlattı.

Teşvik kapsamında Türkiye 6 bölgeye ayrılıyor

Demirbaş, konu ile ilgili değerlendirmesinde “Devlet, genel teşvik, bölgesel teşvik uygulaması ve öncelikli ve stratejik yatırımların teşvikinin sağlanmasını amaçlamış ve sınıflandırılmıştır. Teşvik kapsamında ülke 6 bölgeye ayrılarak tasnif edilmiştir. Teşvik kapsamındaki destek unsurları; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, sigorta primi işveren hissesi, yatırım yeri tahsisi, faiz ve kâr payı desteği, KDV iadesi ve sadece 6. Bölgede yapılacak yatırımlar için sigorta prim desteği (işçi ücretinin asgari ücrete isabet eden tutarı kadar) ve gelir vergisi stopaj desteği şeklindedir.” bilgisini verdi.

Bölgesel teşvik uygulamasının kapsamı

Demirbaş’ın teşviklerle ilgili olarak KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, KDV iadesi ve gelir vergisi stopaj destekleri genel teşvik, bölgesel teşvik uygulaması ve öncelikli ve stratejik yatırımların tamamında söz konusu olurken, sigorta primi işveren hissesi, yatırım yeri tahsisi, faiz ve kâr payı desteği bölgesel teşvik uygulaması ve öncelikli ve stratejik yatırımların teşvikinde kullanıldığını hatırlatarak “Sigorta prim desteği de yine 6 bölgede yapılacak öncelikli ve stratejik yatırımların teşvikinde söz konusudur.” dedi.

Öncelikli yatırımların kapsamı

Mahmut Demirbaş’ın anlatımlarından Türkiye’deki yatırım teşvik sisteminde yer alan destekler şöyle sıralanıyor:

AR-GE projeleri neticesinde elde edilen ürünlerin üretilmesine yönelik yatırımlar, savunma alanındaki yatırımlar, test merkezleri, belirli nitelikteki laboratuvar kompleksi yatırımları, rüzgâr tüneli vb. yatırımlar, belirli otomotiv ve motor yatırımları, madencilik ve maden arama yatırımları, eğitim yatırımları, enerji verimliliğine yönelik yatırımlar, atık ısıdan geri kazanım yolu ile elektrik üretimi yatırımları, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve yer altı doğalgaz depolama yatırımları, yerli kömüre dayalı termik santraller, nükleer enerji santrali yatırımları, karbon elyaf veya entegre kompozit malzeme üretimine yönelik yatırımlar, yenilenebilir enerji üretimine yönelik türbin ve jeneratör ile rüzgar enerjisi üretiminde kullanılan kanat imalatı yatırımlar, demiryolu taşımacılığı, denizyolu taşımacılığı, havayolu taşımacılığı yatırımları, direkt soğutmalı slab döküm ve sıcak haddeleme yöntemi ile alüminyum yassı mamul üretimine yönelik entegre yatırımlar, lisanslı depoculuk yatırımları, asgari 5 milyon lira tutarında 25 dekar ve üzeri yerli aksam ihtiva eden otomasyona dayalı sera yatırımları, asgari 5 bin büyükbaş kapasiteli süt yönlü, asgari 10 bin büyükbaş kapasiteli et yönlü hayvancılık yatırımları, çevre lisansına tabi yatırımlar, asgari 5 milyon lira tutarında ve 100 kişi kapasiteli yaşlı- engelli bakım merkezleri, asgari 500 milyon lira tutarında orta-yüksek teknolojili yatırımlar, öncelikli yatırımlar kapsamında değerlendirilmektedir.

Yüksek teknolojili ürünlerin üretilmesine yönelik yatırımlar

İlaç, büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri imalatı, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı, tıbbi aletler, hassas ve optik aletler ile saat imalatı, hava ve uzay taşıtları imalatını kapsayan yatırımlar ise yüksek teknolojili ürünlerin üretilmesine yönelik yatırımlar kapsamında değerlendirilmektedir. İhtisas serbest bölgelerinde yazılım ve bilişim ürünleri üretimi, AR-GE ve çevre yatırımları, asgari 50 milyon lira elektrik veya hidrojen ile çalışan ulaşım araçları imalatı yatırımları, asgari 5 bin metrekare beyaz alan şartını sağlayan veri merkezi yatırımları yüksek teknoloji yatırımlarına örnek teşkil etmektedir.

Yatırım katkı oranları

Öncelikli yatırım bölgelerinde; vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı yüzde 40, sigorta prim işveren hissesi desteği 7 yıl, faiz ve kâr payı desteği kapsamında lira iç kredi faiz oranında 5 puan, döviz ve dövize endeksli kredi oranında2 puan, azami tutar 1,4 milyon TL olmak üzere, KDV istisnası, gümrük vergisi istisnası, yatırım tahsis yeri imkanı da mevcuttur. Bu bölgelerdeki imalat sanayisine yönelik yatırımlar (organize sanayi bölgesi veya endüstri bölgelerinde gerçekleştirilen ve asgari 2 milyon lira tutarındaki yatırımlar) olması halinde yatırıma katkı oranı her bölge için 15 puan ilave edilmek suretiyle, vergi indirimi tüm bölgelerde yüzde 100 oranında, yatırıma katkı tutarının yatırım döneminde kullanılabilecek oranında yüzde 100’e kadar çıkabilmektedir. Aynı sektör kapsamında yapmış oldukları bina-inşaat harcamalarında da KDV istisnasında 31 Aralık 2024 tarihine kadar yararlanabilmektedirler. 6 bölge kapsamında yer alan öncelikli yatırımlar içinde sigorta prim desteği (işçi ücretinin asgari ücrete isabet eden tutarı kadar) ve gelir vergisi stopaj desteğinden 10 yıl süre ile yararlanmak mümkündür.

Stratejik yatırım kapsamındaki teşvikler

Sabit yatırım tutarının 50 Milyon Türk Lirası’nın üzerinde olması, yatırım konusu ürünle ilgili yurtiçi toplam üretim kapasitesinin ithalattan az olması, belge konusu yatırımla sağlanacak katma değerin asgari yüzde kırk olması, yatırım konusu ürünle ilgili olarak son bir yıl içerisinde gerçekleşen toplam ithalatın 50 milyon ABD dolarının üzerinde olması kriterleri yatırımı stratejik yatırım kapsamına almakta ve öyle değerlendirilmektedir.

Vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı

Stratejik yatırımlarda; vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı I, II, ve III üncü bölgelerde yüzde 90, IV, V ve VI’ncı bölgelerde yüzde 50 oranındadır. sigorta prim işveren hissesi desteği 7 yıl, 6.ncı bölgede 10 Yıl, faiz ve kâr payı desteği kapsamında TL iç kredi faiz oranında 5 puan, döviz ve dövize endeksli kredi oranında 2 puan, azami tutar 75 milyon lira olmak üzere, KDV istisnası, gümrük vergisi istisnası, yatırım tahsis yeri imkanı da mevcuttur. 6 bölge kapsamında yer alan öncelikli yatırımlar içinde sigorta prim desteği (işçi ücretinin asgari ücrete isabet eden tutarı kadar) ve gelir vergisi stopaj desteğinden 10 yıl süre ile yararlanmak mümkündür.

Proje bazlı teşvikler

Proje bazlı teşvik sistemi; yenilenebilir enerji üretim teknolojileri yatırımlarını, cevhere dayalı entegre metalürji tesisleri yatırımlarını, petrokimya yatırımlarını, Tıbbi cihaz, ilaç vb. gibi sağlık teknolojileri yatırımlarını, ulaştırma teknolojileri yatırımlarını, tarım teknolojileri yatırımlarını, savunma sistemleri yatırımlarını, uzay ve havacılık teknolojileri yatırımlarını, biyoteknoloji, nanoteknoloji, bilişim ve haberleşme teknolojileri yatırımlarını kapsamaktadır. Kapsam proje bazında genişletebilir.

Proje bazlı yatırım teşvik sistemindeki vergisel destekler

Proje bazlı yatırım teşvik sistemi kapsamındaki vergisel destekler; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi ve istisnası ile KDV iadesi, istihdam destekleri kapsamında; sigorta primi işveren hissesi ve nitelikli personel desteği, finansman destekleri kapsamında; enerji desteği, faiz ve kâr payı desteği, hibe desteği ile sermaye katkısı, yatırım yeri ile ilgili destekler kapsamında; altyapı desteği ve yatırım yeri tahsisi ile diğer destekler kapsamında; izin, tahsis, ruhsat, lisans ve tescil kolaylığı ile kamu alım garantisi destekleri mevcuttur.

Teknoloji odaklı program kapsamındaki destekler

Teknoloji odaklı program kapsamında kimya sektöründe 281 ürün, eczacılık Sektöründe 82 ürün, tıbbi cihaz sektöründe 46 ürün, elektronik sektöründe 161 ürün, elektrikli teçhizat sektöründe 89 ürün, makine sektöründe 158 ürün, ulaşım araçları sektöründe 66 ürün, diğer sektörlerde 36 ürün öncelikli ürün kapsamında değerlendirilmektedir.

Teknoloji odaklı program yatırımların da; vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı I, II, ve III üncü bölgelerde yüzde 90, IV, V ve VI’ncı bölgelerde yüzde 50 oranındadır. sigorta prim işveren hissesi desteği 7 yıl ve oransal limit olmaksızın, faiz ve kâr payı desteği kapsamında lira iç kredi faiz oranında yüksek teknoloji ürün üretenlerde 10 puan, diğerlerinde 8 puan, döviz ve dövize endeksli kredi oranında 2 puan, azami tutar 75 milyon lira olmak üzere (azami yüzde 20 oranında), KDV istisnası, gümrük vergisi istisnası, yatırım tahsis yeri imkanı da mevcuttur. Teknolji odaklı program yatırımları içindeki yüksek teknoloji ürün üretenlerde 7 yıl, diğerlerinde 5 yıl sigorta prim desteğinden (işçi ücretinin asgari ücrete isabet eden tutarı kadar) yararlanmak mümkündür.”